Afyon İş Hukuku
Haziran 20, 2022Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçeklehandan bir düzen bileğildir. Tüze, topluluk zarfında insanoğluın filhakika nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Hak kıymeti zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene terk etmek, maşerî ömürın gerçekleşmesini çıkarmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin kontrasına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, kesinkes yakın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle topluluk zarfında insanoğluın iktisat ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her bugün mümkündür. “İşte ahbaplık, ölümlü davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yöntem, bir bütündür.” İnsan-ölümlü, ölümlü-tabiat ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence altına tuzakınmasıdır. Tüze, insaniyet seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birsonsuz düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, topluluk sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten gözlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini çıkarmak için konulmuş olan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların hepsidür. Elan yaygın bir teşhismıyla ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî yaşlakin düzenidir. Tüze Lügat Valörı Tüze kelimesi Arabi “gerçek” kökünden hasılat ve gerçek kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “gerçek” kelimesinin çoğcelil “ilenme’kak”tır. Türk Dil Kurumu’na bakılırsa ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım güçlükleü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk anlamında da kullanılır. Teknik Valörı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu ciğerin hala doyurucu bir teşhism konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen teşhismı ise: “Mukannen bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi zarfında yapı taşı olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri sermaye meydan kısmına Özel Tüze, eşhas ile büyüklük veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun başlangıçlıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik büyüklük tarafından güvenceye tuzakınmış ve cebri yaptırımlara ehil olmasıdır. Tüze kuralları ölümlü davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun ölçü hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla model nitelikteki tekmil durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze meydanında yaptırım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Tüze düzenini esenlamayı ve korumayı lakinçlayan yaptırımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları hapsetmek ciğerin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve dünyalık cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, vurgun mantinota; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları gibi daha bir ahbaplık dallarında daha bir yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya politik gözleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşerî bir yaşlakin düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî ömürı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve güvenlik zarfında bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Uygulamalı Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Hakkındalanması) Hukukun kılgısal amacını, maşerî gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile topluluk zarfında canlı insanoğluın, birbirleri ile oluşturmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın konstrüksiyonsından kaynaklanan gereksinimlerinı kontralamaya çtuzakışır. Tüze bu fonksiyonu ile veladet, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni ömürın yapı taşı gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın tabii konstrüksiyonsına ve bundan müterakki gelen gereksinimlerine yaraşıklı yapmak zorundadır. Tüze önemli ölçübile, konuşu gerçeklere bile vabestedır; konuşu gereksemelara uymalı ve onları kontralamalıdır. 3. Hak Tüze bu fonksiyonu ile makul bir kodifikasyon altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak hakikat kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük teşhismıyla türe, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yapmak üzere dü daha bir anlamda kullanılır. Hak esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet anlamında kişisel bir özelliği deyimler. Zat her bugün haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni serpmek yolunda geceli gündüzlü ve bileğhizmetmez bir çaba gösterir. İşte bu iktisat ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe mefhumı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık meydanında hukuki ölçü olarak kavil konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Cemiyet ciğerindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini ciğerermiş kurallar tekmilü olarak ahbaplık, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve istismar etmek durumunda bulunmuş olduğuna bakılırsa, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir ölçü niteliğindeki adalettir. Tüze bir topluluk düzenini ciğererir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lazım bulunan düzeni sakınmak, gerekse onu bileğhizmettirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her bugün adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta kontramıza oturmuş ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması gereken ahbaplık anlamında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan ahbaplık düzenlerinin namına yaraşıklı olup olmadığı açısından bir ölçü ve yorum ölçüsü evet. Gine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve zararlı kontralıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon denge zarfında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşlakin uyacak, hem bile bu maşerî ömürın amerikan barış zarfında sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü esenlamaya çtuzakışacaktır.